Osmanlı Tarihi : Beylikler - Candaroğulları Beyliği

Çandaroğulları Beyliği
19 Mart 2009 Yorum Yok
Çandaroğulları Beyliği

III. yüzyıl sonlarında Anadolu Selçuklu Devleti parçalanırken, kastamonu, sinop ve çevresinde kurulan Türk beyliği.Beyliğin bu unvanla anılmasına, hanedanın kurucu su olan Şemseddin Yamanın, kastamonu valisi Muzaffereddin Yavlak Arslan’ın “candar”ı olarak gösterilmesi sebep,olmuştur. Aynı zamanda bu beylik, hanedanın 8. hükümdarı isfendiyar Bey’e izafeten Osmanlı tarihlerinde “isfendiyaroğulları” ve hattâ, son hükümdar kızıl Ahmet Bey’e izafeten “Kızıl Ahmedlû” (Kızıl Ah-medli) diye de anılmaktadır.

Anadolu Selçuklu Sultanı II. Gıyaseddin Mesud ile kardeşi IV. Rükneddin Kılıç Arslan arasındaki saltanat mücadelesinde Muzaffereddin Yavlak Arslan öldürüldüğünden, ilhanlı hükümdarı Keyhatu, ondan boşalan Kastamonu valiliğini Şemseddin Yaman Candar’a vermiştir (1292). Ancak, Şemseddin Yaman, Yavlak Arslan’ın oğlu Mahmut’un elinde bulunan Kastamonu’yu alamamıştır.

Şemseddin Yaman’dan sonra yerine geçen oğlu I. Süleyman 1320′de Kastamonu’yu ele geçirerek beylik merkezini bur Aya nakletmiş, Sinop ve Safranbolu’yu da alarak beyliğin sınırlarını genişletmiştir. Babası gibi ilhanlılara bağlı kalarak onlar adına para bastırmış, ilhanlı Devleti’nin yıkılmasından sonra bağımsızlığını elde etmiştir.

Candaroğulları ile Osmanlılar arasında münasebet, Osmanlı tarihlerinde “Kötürüm” lakabıyla anılan Celâleddin Bayezid zamanında (1366-1385) başladı. Bu hükümdarın son yıllarında, oğulları Süleyman ile iskender arasında baş gösteren bir anlaşmazlıkta Süleyman, kardeşini öldürterek, I. Murat’a sığındı ve Osmanlı kuvvetlerinin yardımıyla Kastamonu’yu ele geçirdi. Bu sırada Kötürüm Bayezid’in ölümüyle yerine Sinop’ta diğer oğlu isfendiyar Bey geçtiğinden, Candaroğulları Beyliği, Sinop ve Kastamonu şubeleri olmak üzere ikiye ayrıldı. Kastamonu Emîri II. Süleyman, I. Murat’ın yeğeni ile yani Süleyman Paşa’nın kızı ile de evlendi ve ilk zamanlar Osmanlılarla dost geçindi. Hattâ Birinci Kosova Savaşı ile Yıldırım Bayezid’in Anadolu savaşları sırasında bir miktar yardımcı kuvvet bile gönderdi. Fakat Yıldırım Bayezid’in Anadolu beyliklerini bir hamlede ortadan kaldırdığını görünce sıranın kendisine de geleceğini sezerek Kadı Burhaneddin ile Osmanlılar aleyhine anlaştı. Bunun üzerine Yıldırım Bayezid, süratle Kastamonu üzerine yürüyerek bur ayı ele geçirip Süleyman’ı öldürdü ve böylece Candaroğulları Beyliği’nin Kastamonu şubesine son verdi (1392).

Sinop şubesinde hüküm süren isfendiyar Bey ise ankara Savaşı’ndan (1402) sonra Timur’a bağlılığını bildirdi. Anadolu beyliklerini diriltmek siyasetini güden Timur, Sinop bölgesinden başka Kastamonu ve Çankırı’yı da isfendiyar’a verdi. Bundan sonra isfendiyar Bey, Safranbolu, Kalecik, müslüman samsun ve Bafra’yı da zaptederek beyliği en geniş sınırlarına ulaştırdı. Bu sırada Çelebi Mehmet’le dostça geçindi. Musa Çelebi’nin Rumeli’ye geçmesine yardım ettiği gibi, karaman ve Eflâk seferlerine de oğlu Kasım kumandası nda bir miktar kuvvet gönderdi (1415). Fakat sonradan Kasım, babası ile bozuşup Osmanlı sarayında kalınca, Çelebi Mehmet, Tosya, Çankırı, Kalecik, Kastamonu ve Bakırküre’nin Kasım’a verilmesini istedi.

Ancak, isfendiyar Bey, Kastamonu ve Bakırküre’nin kendisine bırakılmasını rica ile diğer yerleri doğrudan doğruya Osmanlılara terk ettiğinden Tosya ve Kalecik Osmanlı topraklarına katılarak Çankırı Kasım Bey’e verildi. Bundan başka Çelebi Mehmet, 1419′da isfendiyar’ın diğer oğlu Hızır Bey’in elinde bulunan Samsun’u da aldı. Çelebi Mehmet’in ölümünden sonra Osmanlı şehzadelerinin mücadelelerini fırsat bilen isfendiyar, evvelce terk etmiş olduğu yerlere saldırarak Kasım’ı kaçırdı. Fakat sonunda, II. Murat’a mağlup olup Sinop’a kaçtı. Barış istemek zorunda kalınca, Kastamonu ve Bakırküre’nin kendisine bırakılmasına karşılık, Bakırküre hasılatından bir kısmını Osmanlılara vergi olarak ödemeyi ve gerektiğinde seferlere yardımcı kuvvet göndermeyi kabul etti. Ayrıca oğlu ibrahim’in kızı Hatice’yi ( Şehzade Orhan’ın annesi) II. Murat’a verdi (1424).

Bu anlaşma Fatih dönemine kadar sürdü. Esasen Candaroğulları Beyliği’ni ortadan kaldırm aya karar vermiş olan Fatih, trabzon seferi sırasında dönemin yöneticisi Candaroğlu ismail Bey’e mektup yazarak, bu sefer için yardımcı kuvvet göndermesini ve Sinop limanına gelecek Osmanlı donanmasının ihtiyaçlarını karşılamasını bildirdi. Bunun üzerine ismail, oğlu Hasan’a bir miktar kuvvet verip hediyelerle Ankara’ya padişahın ordugâhına gönderdi. Fakat, Fatih, Hasan’ı hapsettirdi ve ismail’in kardeşi Kızıl Ahmet Bey’e bolu sancağım vererek onu Mahmut Paşa ile birlikte Kastamonu üzerine gönderdi, ismail Bey önce Kastamonu’dan Sinop’a kaçtı, fakat Osmanlı donanmasının da limana girdiğini görünce şehirden çıkıp teslim olmak zorunda kaldı (1461). Fatih, ismail Bey’e hürmet göstererek, bursa civarında Yenişehir, inegöl ve Yarhisarı kendisine tımar olarak tayin edip, Candaroğulları arazisini Kızıl Ahmet’e verdi.

Trabzon’un zaptından sonra Fatih, Kızıl Ahmet’i Mora Sancağı’na tayin ederek, Candaroğulları Beyliği’ne tamamıyla son verdi ve buraları Osmanlı ülkelerine kattı.